Vandaag de dag is er redelijk wat aandacht voor klimaatverandering en de gevolgen ervan. Klimaatverandering wordt veroorzaakt door een versterkt broeikaseffect. Maar wat is het broeikaseffect precies? Hoe komt het dat we momenteel te maken hebben met een versterkt broeikaseffect? Welke zogenaamde broeikasgassen zijn er zoal? En valt er nog wat tegen te doen?
Broeikaseffect en versterkte broeikaseffect
Er is niks mis met het broeikaseffect op zich. Sterker nog, zonder het broeikaseffect zou het hier gemiddeld maar -18 graden Celsius zijn. Maar door dit natuurlijke broeikaseffect is het hier gemiddeld 15 graden Celsius. Dit komt doordat zonne-energie en zonnestraling vanuit de ruimte de dampkring van de aarde binnenstroomt.
Een deel van deze warmte wordt gereflecteerd, bijvoorbeeld door de witte ijskappen, sneeuw en fijnstof. Maar een deel van de warmte wordt ook geabsorbeerd, onder meer door broeikasgassen. Op deze manier wordt er warmte vastgehouden, net als in een broeikas. De vastgehouden warmte zorgt ervoor dat leven op aarde zoals we dat nu kennen mogelijk is.
Het probleem is echter dat er te veel warmte wordt vastgehouden. Dit komt doordat er zich veel meer broeikasgassen bevinden in de atmosfeer dan natuurlijk is. Dit fenomeen duiden we aan met de term “versterkt broeikaseffect”. Het natuurlijke broeikaseffect is dus eigenlijk heel goed, aangezien het er voor zorgt dat wij en andere dier- en plantensoorten op aarde kunnen leven. Het is het versterkt broeikaseffect wat voor problemen zorgt.
Waardoor is het versterkte broeikaseffect ontstaan?
Het versterkte broeikaseffect wordt dus veroorzaakt doordat er te veel broeikasgassen in de atmosfeer zijn. Het is niet te ontkennen dat de mens hier de hoofdoorzaak van is. 97% van de klimaatstudies wijzen er namelijk op dat de door mensen uitgestoten CO2, de grootste drijvende kracht is achter klimaatverandering. Vanaf de Industriële Revolutie zijn we namelijk steeds meer fossiele brandstoffen, zoals kolen, gas en olie, aan het verbranden.
Hierdoor komt er meer CO2 in de atmosfeer. Ook het grootschalig kappen van bossen zorgt voor meer CO2 in de lucht, aangezien bij het kappen van bomen de opgeslagen koolstof als CO 2 terugkeert in de atmosfeer. Daarbij komt ook nog eens dat we meer vee zijn gaan houden. Voornamelijk schapen, koeien en geiten produceren methaan tijdens het verteren van hun voedsel. Methaan is, net zoals CO2 een broeikasgas welke dus voorkomt dat warmte terug gereflecteerd wordt.
Al deze verschillende menselijke activiteiten hebben ervoor gezorgd dat er meer broeikasgassen in de atmosfeer zijn. Deze broeikasgassen houden dan ook meer warmte van de zon vast. Vandaar dus dat we spreken van een versterkt broeikaseffect. Door de vastgehouden temperatuur warmt de aarde op. Deze opwarming van de aarde heeft allerlei gevolgen voor het klimaat. Zo zullen we, wanneer klimaatverandering toe zal blijven nemen, in de toekomst meer te maken krijgen met extreem weer, oceanen zullen verzuren, meer mensen zijn gedwongen om elders een bestaan op te bouwen en vele planten en dieren zullen uitsterven.
Welke broeikasgassen zijn er zoal?
Het versterkte broeikaseffect wordt dus veroorzaakt door broeikasgassen in de lucht. Er zijn verschillende broeikasgassen. Onderstaand zullen we dieper ingaan op vijf verschillende broeikasgassen: namelijk koolstofdioxide, methaan, lachgas, fluorgassen en waterdamp.
Koolstofdioxide (CO2)
Wanneer we het hebben over broeikasgassen, denken de meeste mensen gelijk aan CO2. Dat is niet zo heel vreemd, aangezien CO2 in zeer grote mate aanwezig is in de atmosfeer. De twee belangrijkste bronnen van CO2 zijn het verbruik van fossiele brandstoffen en veranderingen wat betreft het landgebruik. Bij de eerste gaat het voornamelijk om de verbranding van fossiele brandstoffen zoals aardolie, steenkool en aardgas. Bij deze verbranding komt namelijk CO2 vrij.
Bij het veranderen van het landgebruik moet je voornamelijk denken aan ontbossing en het droogvallen van veengronden. Aangezien mensen veel fossiele brandstoffen gebruiken en veel land naar hun hand zetten, brengen we dus onnodig veel CO 2 in de lucht. CO2 is zelfs zo veel in de atmosfeer aanwezig, dat geschat wordt dat ruim de helft van het versterkt broeikaseffect veroorzaakt wordt door CO2.
Methaan (CH4)
Maar naast CO2 zijn er ook nog andere broeikasgassen. We hadden het net al eventjes over methaan. Methaan komt voornamelijk vrij bij veeteelt. Naast de veeteelt komt er ook methaan vrij bij het verbouwen van rijst. Ook afvalstortplaatsen vormen grote bronnen van methaan. Van methaan wordt geschat dat het wel 28 keer schadelijker is voor het milieu dan CO2. Vandaar ook dat methaan op de tweede plek staat als het gaat om bijdragers aan het versterkte broeikaseffect.
Lachgas (N2O)
Een ander broeikasgas is lachgas. Lachgas ontstaat voornamelijk wanneer kunstmest of dierlijke mest te overvloedig op het land wordt toegepast. Als gevolg kunnen de gewassen de stikstof namelijk niet meer opnemen. Van lachgas wordt geschat dat het wel 265 keer schadelijker is voor het milieu dan CO2.
Fluorgassen
De sterkste broeikasgassen zijn echter toch wel fluorgassen. Er zijn verschillende soorten fluorgassen, waaronder HFK’s en PFK’s. Deze fluorgassen komen voornamelijk voor in airco’s, koelkasten en spuitbussen. Aangezien fluorgassen wel duizend keer zoveel opwarming veroorzaken als CO2 zijn er in de vorige eeuw afspraken gemaakt om te voorkomen dat deze sterke broeikasgassen vrijkomen. Helaas komen er nog altijd fluorgassen in de atmosfeer, ondanks deze strenge voorzorgsmaatregelen. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer een oude airco of een oude koelkast niet volgens de juiste voorschriften wordt weggegooid.
Waterdamp
Misschien klinkt het wat vreemd, maar ook waterdamp behoort tot de broeikasgassen. Het vervelende is dat waterdamp zorgt voor een soort vicieuze cirkel. Door de opwarming van de aarde wordt ook de lucht op aarde verwarmt. Nu is het zo dat warme lucht beter in staat is om waterdamp vast te houden. Maar waterdamp is ook een broeikasgas, wat dus betekent dat het voorkomt dat warmte van de zon terug gereflecteerd wordt.
De extra waterdamp in de atmosfeer zorgt dus voor meer opwarming, wat dus weer zorgt voor nog warmere lucht die nog meer waterdamp kan bevatten, met als gevolg dat de temperatuur op aarde nóg sterker stijgt. Maar in tegenstelling tot de vier andere broeikasgassen, brengen mensen geen waterdamp in de lucht. We kunnen dan ook vrij weinig tegen het zelf-versterkende effect van waterdamp beginnen.
Wat kunnen we doen om het versterkte broeikaseffect tegen te gaan?
Het versterkt broeikaseffect wordt dus veroorzaakt door een teveel aan broeikasgassen in de atmosfeer. Deze broeikasgassen houden de warmte van de zon vast, waardoor de temperatuur op aarde stijgt. Helaas hebben we geen invloed over alle broeikasgassen. Zo kunnen we bijvoorbeeld niks beginnen tegen waterdamp. Maar er zijn wel degelijk broeikasgassen die in de atmosfeer zijn gekomen door menselijke activiteit. Dit betekent dus ook dat de mens iets kan doen om deze broeikasgassen te verminderen en dus om het versterkte broeikaseffect tegen te gaan.
Het belangrijkste broeikasgas is en blijft toch wel CO2. Je zou dus kunnen proberen om in je dagelijks leven minder CO2 uit te stoten. Stap bijvoorbeeld over op groene stroom, of maak de switch naar elektrisch rijden. Ook kun je jezelf afvragen of je de thermostaat niet een graadje lager kunt zetten, of uitzoeken of het mogelijk is om meer lokale producten te kopen. Wanneer een bepaalde CO2 uitstoot echt noodzakelijk is, zou je kunnen overwegen om deze uitstoot te compenseren.
Ook wat betreft de uitstoot van methaan kun je zelf een bijdrage leveren. Probeer bijvoorbeeld eens om minder vlees te eten of daag jezelf uit met de Vegan Challenge. Hoe minder vlees we namelijk eten, hoe minder vee er nodig is. En hoe minder vee, hoe minder schapen, koeien en geiten tijdens hun spijsvertering methaan uitstoten.
Wat betreft lachgas kunnen we als individu niet veel doen, buiten natuurlijk onze kleine tuintjes niet te verstoppen onder een laag (kunst)mest. Wel zouden we de overheid aan kunnen sporen om hier een strenger beleid op te voeren.
Wanneer je wilt voorkomen dat er meer fluorgassen vrijkomen is het verstandig om een kapotte of oude airco te laten verwijderen door een monteur. Ook wanneer je af wilt van je oude koelkast of vriezer kun je hier aandacht aan besteden door deze apparaten op de juiste manier in te leveren. Op deze manier voorkom je dat het koelmiddel terecht komt in de atmosfeer.
Zoals je ziet kunnen we genoeg doen om de effecten van het versterkt broeikaseffect af te zwakken. Het is echter wel belangrijk dat we daar zo snel mogelijk mee beginnen. Als we niets doen, zal de opwarming van de aarde alleen maar verder stijgen en zullen de gevolgen van klimaatverandering nog heftiger zijn. Maar wanneer we nu met zijn allen actie ondernemen kunnen we nog echt een verschil maken.