Close

Stikstof

Stikstof is een gas dat rijkelijk om ons heen aanwezig is. Zo’n 78% van de lucht die we inademen bestaat uit stikstof. Stikstof wordt, in scheikundige termen, ook wel N2 genoemd. Stikstof is op zichzelf een gas wat onschadelijk is. Het probleem is echter dat stikstof, verbindingen aan kan gaan die wel schadelijk kunnen zijn, zoals stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3). Ondanks het verschil tussen stikstof en de schadelijke stikstofverbindingen, spreekt men vaak kortweg van stikstof als men eigenlijk de specifieke verbinding bedoelt.

De schadelijke stikstofverbindingen: ammoniak en stikstofoxiden

Ammoniak (NH3)

Ammoniak is vooral afkomstig uit de veeteelt en landbouw. Het komt namelijk uit de mest en urine van dieren. Een deel van de ammoniak belandt rechtstreeks in de grond omdat de mest uitgereden wordt over het land en omdat dieren in de wei staan. Een ander deel van de ammoniak verdampt, waardoor het in de lucht terecht komt. Ammoniak blijft maar een paar uurtjes in de lucht, waarnaar het vervolgens weer binnen een straal van enkele kilometers op de grond terecht komt.

Op deze manier komt de ammoniak dus terecht in natuurgebieden die dichtbij boerderijen of veeteeltbedrijven liggen. Ook verandert een deel van de ammoniak in de lucht in fijnstof, welke door de wind verder verspreid wordt.

Stikstofoxiden (NOx)

Waar ammoniak veel voorkomt bij de landbouw en veeteelt, komt stikstofoxiden veel voor in de industrie en in het verkeer. Bij hoge temperaturen is het namelijk zo dat zuurstof reageert met stikstof, waardoor er stikstofoxiden ontstaat. Vandaar dat in steden en langs snelwegen de hoeveelheid stikstofoxiden erg groot is. Ook stikstofoxiden kunnen in de lucht weer verder reageren en met andere deeltjes een fijnstof vormen. Ook hierbij kan de wind de deeltjes ver verspreiden.

Uitstoot stikstof door veeteelt

Nederlandse stikstof cijfers

De uitstoot van stikstof in Nederland is de hoogste van geheel Europa. Per hectare stoten we namelijk 4 keer zo veel uit als het gemiddelde van Europa. Het grootste deel van de stikstof uitstoot bestaat uit ammoniak. Ammoniak vormt 60% van deze uitstoot. De overige 40% bedraagt stikstofoxiden. Nu is het wel zo dat niet alle stikstof die in Nederland uitgestoten wordt ook daadwerkelijk in Nederland op de grond terecht komt. Het grootste deel waait namelijk weg naar het buitenland.

Wat zijn de nadelige gevolgen van stikstof?

Vermesting

Stikstof is onmisbaar voor vele planten. Maar een overschot aan stikstof kan nadelige gevolgen hebben. Planten die het goed doen op stikstof, zoals bramen, gras en brandnetels, groeien veel sneller. Hierdoor worden andere planten die minder stikstof nodig hebben overwoekerd. Dit proces wordt ook wel “vermesting” genoemd. Bij vermesting komen er te veel voedingsstoffen in de bodem, waardoor planten die van een voedselarme grond houden verdwijnen.

Door vermesting verdwijnen niet alleen deze planten, maar ook insecten die nu juist leefden van deze planten. Een overschot aan stikstof zorgt dus voor minder biodiversiteit. Hierdoor raakt het natuurlijke evenwicht verstoord.

Verzuring van de bodem

Ook kan te veel stikstof ervoor zorgen dat de bodem verzuurd raakt. Hierdoor verdwijnen de planten die niet goed tegen een zure bodem kunnen. Bovendien is het zo dat een zure bodem minder kalk bevat, wat een probleem is voor verschillende vogelsoorten die hiervan leven. Zo bleek bijvoorbeeld dat koolmezen uit bepaalde gebieden zwakke botten hebben vanwege een gebrek aan kalk in hun voedsel.

Algengroei

Niet alleen op het land, maar ook op het water kan stikstof voor problemen zorgen. Wanneer stikstof bijvoorbeeld terecht komt in meren, plassen en sloten zorgt het voor veel algengroei. Hierdoor is er minder zuurstof beschikbaar in het water, waardoor waterplanten en vissen sterven.

Gezondheidsklachten

En ook stikstof in de lucht kan heel ongezond zijn. Mensen kunnen op deze manier bijvoorbeeld gezondheidsklachten zoals astma-aanvallen ontwikkelen. Andere mensen worden juist gevoeliger voor infecties. Ze zijn bijvoorbeeld een stuk sneller verkouden. En mensen die de mix van stikstoffen en fijnstof, die vrachtwagen en auto’s uitstoten, gedurende lange tijd inademen, zullen eerder overlijden.

Algen in water

Tips voor minder stikstof gebruik

Hoewel stikstof dus niet echt schadelijk is van zichzelf, zijn bepaalde stikstofverbindingen dat zeker wel. Gelukkig zijn er een aantal dingen die je als individu kunt doen om de uitstoot te beperken. Weet je niet goed waar je moet beginnen? Hieronder geven we je drie tips die je kunt overwegen.

Kijk vooral naar wat goed bij jou past. Spreekt iets je totaal niet aan of past het niet binnen jouw huidige levensstijl? Laat de tip dan vooral voor wat die is. Misschien is deze tip iets voor later. En misschien ook helemaal niet. Focus je vooral op wat nu wel gaat. Dit maakt de kans groter dat je op langere termijn ook deze bewuste en goede keuze blijft maken.

Tip 1: Minder vlees eten

Zoals je hierboven al hebt kunnen lezen, ontstaat ammoniak uit de urine en mest van dieren. Deze dieren worden veelal gehouden voor de veeteelt. Je zou er dus voor kunnen zorgen dat er minder ammoniak is door minder vlees en andere dierlijke producten, zoals melk en eieren, te eten. Uit onderzoek van het Voedingscentrum blijkt dat het halveren van je vlees- en zuivelconsumptie kan zorgen voor een daling van 40% wat betreft de reactie stikstofuitstoot van je voedingspatroon. Natuurlijk hoef je niet gelijk je vlees- en zuivel consumptie te halveren.

Maar kijk of het bijvoorbeeld mogelijk is om één of meerdere dagen in de week of maand geen vlees te eten. Wanneer dit goed bevalt, kun je ervoor kiezen om dit langzaam uit te bouwen. Op deze dagen kun je kiezen voor een geheel plantaardige vleesvervanger. Tegenwoordig is er namelijk allerlei lekkers op de markt, waardoor je vlees en zuivel niet hoeft te missen! Minder vlees eten kan dus ook nog eens verrassend lekker zijn!

Wil je jezelf nog meer uitdagen? Geef je dan op voor de Vegan Challenge. Tijdens de challenge beloof je om 30 dagen lang vegan te eten. Dat houdt dus in dat je geheel plantaardig eet. Tijdens deze 30 dagen krijg je iedere dag een motiverende mail met weetjes en heerlijke recepten. Door vegan te eten verminder je niet alleen de stikstofuitstoot, maar heb je over het algemeen een goede impact op het milieu.

Tip 2: Pak eens wat vaker de fiets

Het verkeer is de voornaamste boosdoener wanneer het gaat om stikstofoxiden. Wanneer je dus vaker de fiets pakt, zorg je ook voor minder stikstofoxiden in de lucht. Daar komt nog eens bij dat je wat extra beweegt, wat voor vele mensen een positieve bijdrage kan leveren aan hun gezondheid. Bovendien zorg je door te fietsen dat je niet bijdraagt aan een hogere CO2 uitstoot.

Mocht je nu te ver weg wonen om de fiets te pakken of is fietsen fysiek te zwaar voor je? Overweeg dan om een elektrische fiets te kopen. Op deze manier bespaar je jezelf de inspanning van het fietsen, ben je sneller op locatie en verminder je je persoonlijke stikstof uitstoot.

Tip 3: elektrisch rijden

Naast een elektrische fiets is ook een elektrische auto een goede manier om de uitstoot van stikstofoxiden te beperken. De stikstofuitstoot van een elektrische auto is namelijk twee keer lager in vergelijking met een benzineauto. En wanneer je dit vergelijkt met een dieselauto is dit zelfs 5 keer lager!

Vaker fietsen

Welke maatregelen zijn er vanuit de overheid?

Hoewel je zelf al wat kleine dingetjes kunt doen om de uitstoot van stikstof te beperken, zullen er voornamelijk maatregelen moeten komen vanuit de overheid om het stikstofprobleem tegen te gaan. Daar wordt dan ook hard aan gewerkt. In mei 2019 oordeelde de Raad van State al dat de maatregelen die er toentertijd waren, onvoldoende deden om te voorkomen dat stikstof in natuurgebieden belandde. Als gevolg is er besloten dat iedere activiteit die zorgt voor meer stikstof in de natuur gecompenseerd dient te worden. Wanneer de compensatie niet is vastgelegd, geeft de overheid geen vergunning voor die activiteit. Door deze uitspraak van de Raad van State zijn vele bouwprojecten stil komen te liggen.

Ook hebben we gezien dat de maximumsnelheid op de snelweg verlaagd is naar 100 km per uur. Bij deze snelheid wordt er namelijk minder stikstof uitgestoten dan bij een snelheid van 130 km per uur. Bovendien is het zo dat bij een snelheid van 100 km per uur het verkeer een stuk beter kan doorrijden, waardoor er minder files ontstaan. Niet alleen is dat prettig voor het verkeer, maar een vermindering van files zorgt ook weer voor minder stikstofuitstoot.

Naast de maatregelen die al genomen zijn, valt er nog veel meer te doen. Zo zouden er maatregelen ingesteld kunnen worden die ervoor zorgen dat de veestapel verkleind wordt. Op deze manier kan de uitstoot van ammoniak op grote schaal teruggedrongen worden. Bovendien is het ook een optie om kringlooplandbouw te introduceren. Bij kringlooplandbouw komt er namelijk zo min mogelijk afval vrij en wordt de uitstoot van schadelijke stoffen zo veel mogelijk beperkt.