Close

Zuivel en Milieu

Er zijn behoorlijk wat zuivelproducten op de markt. Bij het ontbijt drinken we vaak een glas melk of eten we een boterham met boter en kaas, of eten we een kom yoghurt. Ook om onszelf te verwennen is zuivel zeer geliefd. Wat dacht je van wat vla of een roomijsje als toetje? Wanneer je niet lactose-intolerant of vegan bent, is de kans groot dat je aardig wat zuivel op een dag consumeert.

Zuivel en vooral melk heeft ook jarenlang het imago gehad dat het goed voor je is aangezien het een bron van calcium is. Dit gezondheidsimago van zuivelproducten is de afgelopen jaren betwist. Maar laten we deze kwestie voor nu even laten voor wat hij is en ons richten op een onaangename waarheid van zuivelproducten. Het is namelijk niet te ontkennen dat melk en melkproducten het milieu ernstig belasten.

Dit is onnodig, aangezien er plantaardige alternatieven op de markt zijn die vele malen minder slecht zijn voor het milieu. In dit artikel wordt uitgelegd hoe zuivel het milieu belast. Al eerder schreven we over hoe een vegan dieet, waarbij je dus niet alleen geen zuivel, maar ook geen vlees, eieren of andere dierlijke producten eet, een goede impact kan hebben op het milieu. Wil je meer weten over hoe een veganistisch dieet zorgt voor minder milieu belasting en hoe de vegan challenge je hierbij kan helpen? Lees dan het artikel op onze site.

Het effect van de zuivelindustrie op het milieu

Aangezien het voor de productie van melk en melkproducten nodig is om koeien of andere dieren waarvan we de melk consumeren, zoals schapen of geiten, te houden, is de zuivelindustrie minstens zo slecht voor het milieu als de vleesindustrie. Immers is er veel land en grond nodig om de dieren te houden. Daarnaast is er ontzettend veel energie nodig voor de productie van melkproducten, zoals kaas, yoghurt en melk. Ook komen er veel broeikasgassen vrij. Bovendien produceren melkkoeien giftig afval.

Waarom is er zoveel land nodig voor de productie van zuivel?

De koeien, schapen, geiten of andere dieren die we houden voor melk moeten natuurlijk ergens verblijven. Zo plaatsen we ze bijvoorbeeld in een van de vele stallen of op een weiland. Hoewel daar al aardig wat land naar uitgaat, wordt verreweg het meeste land gebruikt voor het verbouwen van het voer van de dieren. Zo eet en melkkoe ongeveer 70 kilo aan voer per dag. Om één liter melk te produceren is er 9 vierkante meter aan land nodig om het veevoer te produceren (Poore & Nemecek, 2018). Dit betekent dat er dus veel minder land overblijft voor de natuur.

Voor 1 kilogram kaas is dit zelfs nog meer, aangezien hier wel 6 tot 10 liter melk voor nodig is. Het exacte aantal liter melk die nodig is hangt af van het type kaas. Hoe ouder of harder de kaas, hoe meer melk er nodig is en dus hoe slechter de impact op het milieu. Aangezien kaas veelal gegeten wordt door vegetariërs ter vervanging van vlees en omdat sommige vegetariërs geen vlees eten vanwege de impact hiervan op het milieu, is het verstandig om je consumptie van kaas te heroverwegen.

Waarom is er zoveel water nodig voor de productie van zuivel?

Een melkkoe heeft ongeveer 150 liter water per dag nodig. Naast water dat er nodig is om de dieren te drinken te geven, is er ook water nodig om de stallen schoon te maken, om het veevoer te laten groeien en om zuivel koel te houden. Dit alles verklaart waarom we voor een liter melk van een koe 1050 liter water nodig hebben (Ercin et al., 2012).

Als je kijkt naar een plantaardig alternatief, zoals sojamelk, heb je slecht 297 liter water nodig voor 1 liter sojamelk (Ercin et al., 2012). Aangezien de wereldwijde zoetwatervoorraad beperkt is, zouden we er goed aan doen om voor het plantaardige alternatief te kiezen.

Waarom is er zoveel energie nodig voor de productie van zuivelproducten?

Koeien en andere dieren die we houden voor melk worden al lang niet meer met de hand gemolken. Daar hebben de boeren tegenwoordig melkrobots voor. Om de melkrobots draaiende te houden, verbruiken melkveehouderijen wel honderdduizend kW/h op jaarbasis. Ook wordt er veel energie verbruikt voor andere apparaten, zoals de lampen of de verwarming. Het grootste deel van deze energie is nog steeds afkomstig uit fossiele brandstoffen.

Waarom komen er zoveel broeikasgassen vrij bij de productie van zuivel?

Uit een wetenschappelijke studie bleek dat bij de productie van melk drie keer zoveel broeikasgassen vrijkomen als bij de productie van plantaardige alternatieven (Poor &. Nemecek, 2018). De voornaamste broeikasgassen die er vrijkomen bij het houden van dieren voor zuivel zijn koolstofdioxide (CO2) en methaan (CH4). Hoewel koolstofdioxide het meest berucht is onder alle broeikasgassen, wordt vaak vergeten dat methaan 28 keer schadelijker is voor het klimaat.

De uitstoot van methaan komt voornamelijk doordat herkauwers, waaronder schapen, geiten en koeien, methaan produceren tijdens het spijsverteringsproces. Aangezien broeikasgassen bijdragen aan de opwarming van de aarde, zou het verstandig zijn om de uitstoot van broeikasgassen zo veel mogelijk te beperken.

Hoe komt het dat melkkoeien giftig afval produceren?

Het klinkt misschien wat vreemd, aangezien koeien dieren zijn en geen radioactieve melkfabrieken. Helaas krijgen koeien vandaag de dag erg veel hormonen en antibiotica toegediend zodat ze meer melk sneller kunnen produceren. Deze hormonen plassen de koeien uit, waardoor de hormonen via de grond in het grondwater terecht komen. We hebben hier al sporen van teruggevonden in ons drinkwater.

Ook verstoren de hormonen in het water de hormoonhuishouding van de vissen die in het water leven. Dit heeft er al toe geleid dat sommige mannelijke vissen eitjes beginnen te leggen.

Kortom, de zuivelindustrie heeft dus een schadelijke impact op het milieu. Dit komt doordat er veel water, grond en energie nodig is voor de productie. Ook komen er veel broeikasgassen vrij en komen antibiotica en hormonen terecht in ons grondwater. Voor het milieu is het dus erg belangrijk dat we gaan zoeken naar alternatieven voor zuivel. Gelukkig zijn er al verschillende alternatieven op de markt.

Kies voor een plantaardig alternatief voor zuivel

Zoals je al hebt kunnen lezen, zijn de alternatieven voor zuivel die al op de markt zijn vele malen minder slecht voor het milieu dan zuivelproducten. Zo heb je bijvoorbeeld maar 297 liter water nodig voor 1 liter sojamelk, in plaats van de 1050 liter water die je nodig hebt voor 1 liter koeienmelk (Ercin et al., 2012). Bovendien wordt er ook veel minder land gebruikt voor zuivel alternatieven. Want waar koeienmelk 9 vierkante meter aan land nodig heeft per liter melk, heeft sojamelk maar 0,7 vierkante meter aan land nodig voor een liter (Poore & Nemecek, 2018).

Rijstmelk heeft zelfs slecht 0,3 vierkante meter land per liter nodig (Poore & Nemecek, 2018). Ook wat betreft de uitstoot van broeikasgassen kun je veel beter voor een plantaardig alternatief gaan. Want waar koeienmelk 3,2 kilogram CO2 uitstoot per liter melk, is voor dezelfde hoeveelheid aan sojamelk maar 1,0 kilogram CO2 uitgestoten (Poore & Nemecek, 2018). Amandelmelk vergt overigens de minste CO2.

Bij de productie van 1 liter amandelmelk wordt slechts 0,7 kilogram CO2 uitgestoten. Aangezien plantaardige melk geen gebruik maakt van herkauwers, wordt er ook stukken minder methaan uitgestoten. Ook zorgt het gebrek aan herkauwers ervoor dat er geen hormonen en antibiotica aan de dieren gegeven hoeft te worden. Zo wordt het grondwater dus ook niet onnodig vervuilt wanneer je voor een alternatief melkproduct kiest.

Wat is het beste alternatief voor zuivel?

Plantaardige alternatieven voor melkproducten, zoals melk, yoghurt, kaas en toetjes, zijn dus veel beter voor het milieu. Er is ook voldoende keuze. Zo hebben we onder andere al sojamelk, amandelmelk, havermelk, rijstmelk, cashewmelk, en ga zo maar even door. Iedere vorm zou over het algemeen prima passen binnen een gezond dieet. Dit komt doordat deze alternatieven producten ook goede leveranciers zijn van calcium, vitamine B12, vitamine B2 en vitamine D. Echter is het wel zo dat bijvoorbeeld vitamine B12 niet van nature voorkomt in deze producten.

Kijk daarom goed op de verpakking of dit werkelijk aan je melk of yoghurt is toegevoegd. Ook kan het per individu verschillen welk alternatief voor zuivel voor jou het beste is. Zo is sojamelk de enige plantaardige melk met een eiwitgehalte gelijk aan die van melk afkomstig van koeien.

Echter is het minder verstandig om het te consumeren wanneer je allergisch bent voor soja. Havermelk is een populair alternatief omdat het vrij is van lactose, soja en noten. Bovendien is havermelk het enige alternatief voor zuivel dat bèta-glucanen bevat. Dit is een oplosbare vezel waarvan onderzoek beweert dat het een verlagende werking heeft op de cholesterol.

Welke plantaardige melk dus het beste is voor jouw lichaam is dus heel individueel bepaald. Eigenlijk zijn alle plantaardige vormen van zuivel rijk aan vitamines en mineralen en bevatten ze weinig vet. Mocht je verder niet goed weten welke voordelen er voor jou welke voedingsstoffen jouw alternatief op zuivel moet hebben, probeer dan wat uit en kijk welke jij het lekkerste vindt. Bovendien komen de melk, yoghurt en toetjes ook in verschillende smaakjes, zoals vanille of chocolade. Deze zijn door de suikers misschien iets minder gezond voor je, maar dat is een milkshake natuurlijk ook in vergelijking tot een glas halfvolle melk.

Plantaardige zuivel, het beste alternatief voor zuivel

Zuivel heeft dus een slechte impact op het milieu. Dit komt doordat er veel energie nodig is om zuivelproducten te maken. Bovendien is er veel land en water nodig en worden er veel broeikasgassen uitgestoten. Daar komt nog eens bij dat de hormonen en antibiotica die de koeien toegediend krijgen het grondwater vervuilen. Plantaardige alternatieven voor zuivel hebben een veel minder slechte impact op het milieu.

Vrijwel alle plantaardige producten passen binnen een gezond dieet aangezien ze rijk zijn aan calcium en vitamines, bijvoorbeeld vitamine B12. Ook bevatten ze vaak weinig vet. Wel zit er wat verschil tussen de verschillende soorten plantaardige zuivel wat betreft voedingstoffen. Luister dus goed naar jouw lichaam en kijk wat van belang is voor jouw gezondheid. Voel je ook absoluut niet geforceerd om zuivel in de ban te doen als dat voor jou, om wat voor reden dan ook, niet haalbaar is.

Referenties;

  • Ercin, A. E., Aldaya, M. M., & Hoekstra, A. Y. (2012). The water footprint of soy milk and soy burger and equivalent animal products. Ecological indicators, 18, 392-402.

  • Poore, J., & Nemecek, T. (2018). Reducing food’s environmental impacts through producers and consumers. Science, 360(6392), 987-992.